📢 10.Sınıf Tarih Dersi - 1.Dönem, 2.Sınav Örnek Sorular (2025-2026)

📝 10. SINIF TARİH

1. ve 2. Ünite – Açık Uçlu Yazılı Soruları

📘 1. ÜNİTE – TÜRKİSTAN'DAN TÜRKİYE'YE (1040-1299)

(1–2–3–4. Konu Başlıkları)

🔹 BİLGİ DÜZEYİ SORULAR

Dandanakan Savaşı (1040), Büyük Selçuklular ile Gazneliler arasında yapılmıştır.
Sonuç olarak Selçuklular Horasan’da üstünlük sağlayarak devletlerini resmen güçlendirmiş, Türklerin batıya yönelişi hız kazanmıştır.

1040

Pasinler Savaşı, Selçukluların Bizans ve Gürcü kuvvetlerine karşı kazandığı Anadolu’daki ilk büyük zaferlerdendir.
Bu zafer Selçukluların Anadolu’daki etkinliğini artırmış, Türkmen göçlerini hızlandırmış ve Bizans’ı Selçuklularla resmî ilişki/uzlaşma arayışına itmiştir.

1048

1) Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış, Bizans’ın askerî gücü ağır darbe almıştır.
2) Türkmen göçleri hızlanmış; Türkleşme ve İslamlaşma süreci ivme kazanmıştır.

1071

Türkiye Selçuklu Devleti, Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından kurulmuştur (1077).
Malazgirt Zaferi’nden (1071) sonra Anadolu’ya yoğun Türk göçü ve yerleşmenin hızlanması bu süreci hazırlamıştır.

1077

Miryokefalon Savaşı, Türkiye Selçukluları (II. Kılıç Arslan) ile Bizans (Manuel Komnenos) arasında yapılmıştır.
Bizans yenilmiş; Bizans’ın Anadolu’yu geri alma umudu büyük ölçüde sona ermiş, Türk hâkimiyeti kalıcılaşmıştır.

1176

Kösedağ Savaşı, Anadolu Selçukluları ile Moğollar arasında yapılmıştır.
Selçuklular yenilmiş, devlet Moğollara bağımlı hâle gelmiş; Anadolu’da merkezi otorite zayıflayarak beylikler dönemi güçlenmiştir.

1243

Haçlılar 1099’da Kudüs’ü ele geçirerek bölgede Latin/Haçlı devletleri kurmuşlardır (Kudüs Krallığı vb.).
Anadolu açısından ise Anadolu Selçukluları zorlanmış, başkent İznik kaybedilmiştir.

I. Haçlı

Anadolu Selçuklu Devleti’nin Kösedağ (1243) sonrası Moğol baskısıyla zayıflaması ve 1308’de yıkılmasıyla Anadolu’da otorite boşluğu oluşmuştur.
Bu ortamda II. Dönem Türk Beylikleri ortaya çıkmıştır.

Beylikler

Karahanlılar, İslamiyet’i resmî din olarak benimseyen ilk Türk devleti kabul edilir.
Bu gelişme Türk-İslam kültürünün oluşumunda öncü rol oynamalarını sağlamıştır.

Karahanlı

1) Hindistan’a düzenlediği seferlerle İslamiyet’in yayılmasına katkı sağlaması ve bölgede Türk-İslam varlığını güçlendirmesi.
2) Abbasi halifesinin onayıyla “Sultan” unvanını belirgin şekilde kullanması ve siyasal meşruiyeti pekiştirmesi.

Gazneli

🔹 KAVRAMA DÜZEYİ SORULAR

Malazgirt, Anadolu’nun kapılarını Türklere açan dönüm noktasıdır; Türk göçleri ve fetihler hızlanmıştır.
Miryokefalon ise Bizans’ın Anadolu’yu geri alma girişimlerini son büyük ölçekte kırarak Türk hâkimiyetini kalıcılaştırmıştır.

Karşılaştırma

Beylikler fethedilen bölgelerde idari düzen ve güvenlik kurmuş, yerleşik hayatı teşvik etmiş; cami, medrese, kervansaray gibi eserlerle kültürel-dinî dönüşümü hızlandırmıştır.
Böylece Türk nüfusun kalıcılığı artmış, Anadolu’da Türk kimliği güçlenmiştir.

Beylikler

Yenilgi sonrası Selçuklular Moğollara vergi/itaat ile bağlanmış; ekonomik yük artmış, iç düzen sarsılmıştır.
Taşrada denetim zayıfladığı için uç bölgelerde yerel güçler öne çıkmış; bu durum beylikleşmeyi ve siyasal parçalanmayı hızlandırmıştır.

1243

1) Doğu’nun ürünleri ve ticaret yollarıyla temas artınca Akdeniz ticareti canlanmış, özellikle denizci şehirler zenginleşmiştir.
2) Doğu’dan bilgi ve eserlerin taşınması/çeviri faaliyetleriyle Avrupa’da düşünce ve bilim ortamı gelişmiş; bu süreç uzun vadede Rönesans’ın zeminini güçlendirmiştir.

Sonuçlar

Selçuklular Yassıçemen’de Harzemşahları zayıflatınca, Moğollara karşı Anadolu’nun doğusunda oluşabilecek tampon güç ortadan kalkmıştır.
Böylece Moğol baskısı Anadolu’ya daha doğrudan yönelmiş; savunma dengesi Selçuklular aleyhine zorlaşmıştır.

Sebep–sonuç

Karahanlılarda Türk töresi etkisiyle ikili teşkilat ve hanedanın ortak hâkimiyeti anlayışı belirgindir; bu durum merkezîleşmeyi zorlaştırabilir.
Gaznelilerde ise “Sultan” otoritesi ve gelişmiş divanlar sayesinde daha merkezî ve bürokratik bir yönetim görülür.

Karşılaştırma

1) Devlet maaş yükünü azaltarak görevlilere toprak geliri tahsis eder, mali denge sağlar.
2) Toprak gelirleriyle atlı asker (sipahi) beslenir; ordu sürekliliği güçlenir.
3) Toprağın işletilmesi teşvik edilerek tarımsal üretim ve düzenli vergi gelirleri artar.

İkta

Kervansaraylar ticaret yollarında güvenlik ve konaklama sağlayarak tüccarın riskini azaltmıştır.
Bu durum ticaret hacmini artırmış, gümrük/vergilerle devlet gelirini yükseltmiş ve Anadolu’yu uluslararası ticaret güzergâhı üzerinde cazip hâle getirmiştir.

Ticaret

🔹 DEĞERLENDİRME DÜZEYİ SORULAR

Bu yargı doğrudur; çünkü fetihler alan açarken, kalıcılığı kurumlar sağlamıştır.
Beylikler ve Selçuklular döneminde cami-medrese-zaviye gibi yapılarla eğitim ve dinî hayat düzenlenmiş; kervansaray-köprü gibi altyapılarla ekonomi canlanmıştır.
Böylece nüfus yerleşmiş, kültür ve dil yayılmış; Türkleşme toplumsal bir dönüşüme dönüşmüştür.

Değerlendirme

Haçlılar Anadolu ve Suriye’de yıkım oluşturmuş, parçalı siyasi yapıyı zorlamıştır.
Bu baskı, Müslüman-Türk güçleri arasında koordinasyon gereğini artırmış; Zengîler ve Eyyubîler gibi aktörler ortak mücadelede öne çıkmıştır.
Dolayısıyla seferler, “birlik ihtiyacını” güçlendiren önemli bir dış tehdit olmuştur.

Değerlendirme

Dış etken: Moğol baskısı ve Kösedağ sonrası bağımlılık, Selçuklu’nun hareket alanını daraltmıştır.
İç etken: Vergi yükü, yönetim zafiyeti ve toplumsal huzursuzluk (ör. Baba İshak isyanı) merkezî yapıyı yıpratmıştır.
Bu iki etken birleşince taşrada yerel güç odakları güçlenmiş ve beylikleşme süreci hızlanmıştır.

İç–dış

Malazgirt, Anadolu’da Türk ilerleyişinin başlangıç kapısıdır; Bizans’ın direnci kırılmıştır.
Ancak Bizans uzun süre Anadolu’yu geri alma hedefini sürdürmüştür. Miryokefalon’da bu hedefin askerî karşılığı kırılınca, Malazgirt’in açtığı süreç kalıcılık kazanmıştır.
Bu nedenle Miryokefalon, Malazgirt’in siyasi sonuçlarını tamamlayan bir eşik olarak yorumlanabilir.

Gerekçe

📙 2. ÜNİTE – BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI

(1–2. Konu Başlıkları)

🔹 BİLGİ DÜZEYİ SORULAR

Osmanlı Beyliği, 1299 yılında Osman Bey tarafından kuruldu kabul edilir.
İlk merkez olarak Söğüt ve çevresi seçilmiştir.

1299

Koyunhisar (1302), Osmanlı’nın Bizans’a karşı kazandığı ilk büyük meydan başarısı olarak görülür.
Bu zafer Osmanlı’nın bölgede ciddî bir güç hâline geldiğini göstermiş, fetih ve nüfuz alanını genişletmiştir.

1302

Bursa’nın fethiyle Osmanlı ilk büyük şehir merkezini ele geçirmiş ve Bursa ilk başkent olmuştur.
Şehirleşme, ekonomik gelir ve teşkilatlanma hızlanmış; devletleşme süreci güçlenmiştir.

1326

Osmanlı ilk kez donanma gücüne kavuşmuştur.
Marmara ve boğazlar çevresinde hareket alanı genişlemiş; Rumeli’ye geçişi kolaylaştıran stratejik bir zemin oluşmuştur.

Donanma

Gaza anlayışı, sınır bölgelerinde fetih ve mücadeleyi dinî-manevî bir hedefle meşrulaştırmıştır.
Bu sayede Osmanlı, gazi/akıncı unsurların desteğini çekmiş; insan kaynağı ve motivasyon artmıştır.

Kuruluş Dinamiği

🔹 KAVRAMA DÜZEYİ SORULAR

Fetret Devri’nde şehzadeler arası mücadeleler nedeniyle merkezî otorite zayıflamış, birlik ve düzen sarsılmıştır.
Ancak süreç sonunda devlet yeniden toparlanmış; merkeziyetçi tedbirlerle yönetim güçlendirilmiştir.

Otorite

Bu savaşlarda Haçlı ittifakları yenilgiye uğratılmış; Balkanlar’da Osmanlı üstünlüğü güçlenmiş ve bölgedeki Osmanlı varlığı daha sağlam hâle gelmiştir.
Böylece Balkanlar’da Osmanlı’ya karşı geniş çaplı bir Haçlı başarısı ihtimali zayıflamıştır.

Balkanlar

Coğrafya: Bizans sınırında (uçta) bulunması, fetih için uygun fırsatlar sağlamıştır.
Teşkilat: Erken dönemden itibaren düzenli idare ve askerî yapılanma, elde edilen yerlerin korunmasını kolaylaştırmıştır.
Politika: İskân ve hoşgörü temelli uygulamalar yerel halkın direncini azaltmış; gaza/ittifaklar sayesinde insan ve destek kaynağı genişlemiştir.

Yorum

10.Sınıf Tarih Sınavına Hazırlık