10.Sınıf Tarih | 6. Ünite Özet| Soru Cevap | 2025

10.Sınıf Tarih | 6. Ünite | Sultan ve Osmanlı Merkez Teşkilatı  | Soru Cevap Etkinliği | 2025

---

6. ÜNİTE: SULTAN VE OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI

OSMANLI’NIN KALBİ: TOPKAPI SARAYI

Osmanlı Devleti’nde bilinen ilk saray, Orhan Gazi tarafından Bursa’da yaptırılmıştır. I. Murad Devri’nde ise Edirne Sarayı inşa edilmiştir. Topkapı Sarayı, 1465-1478 yılları arasında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır.

Padişah, ailesiyle birlikte Topkapı Sarayı’nda ikamet etmiş ve devlet buradan yönetilmiştir. Ayrıca, Topkapı Sarayı, devlet adamlarının yetiştirildiği en önemli eğitim merkezi olarak kullanılmıştır.

Sarayın Bölümleri:

• Birun: Farsça'da "dış" anlamına gelir. Sarayın en geniş bölümüdür ve burada saray muhafızları ve çalışanlar bulunur.

• Enderun: Farsça "iç" anlamına gelir. Devşirme çocuklarının eğitildiği ve Osmanlı devlet sisteminin üst düzey yöneticilerinin yetiştirildiği okul olarak kullanılırdı. Ayrıca, padişahın özel hizmetlerini gören iç oğlanlar burada eğitilirdi. Hırka-i Saadet Dairesi de Enderun'da yer alır.

• Harem: Arapça "yasak" anlamına gelir. Padişahın özel hayatını sürdürdüğü bölümdür. Haremde cariyeler, edebiyat, müzik, güzel sanatlar, el işleri ve zerafet öğrenirlerdi.

Saray Görevlileri: Osmanlı'da yönetimde mutlak söz sahibi olan padişah, aynı zamanda sarayın protokol kurallarına da uyarak yaşamıştır. Harem-i Hümâyun'un genel sorumlusu Dârüssaâde ağasıydı.

Divân-ı Hümâyun

Divân-ı Hümâyun, Orhan Bey zamanında kurulan ve devlet meselelerinin görüşülüp karar bağlandığı bir kuruldur. Divan’da siyaset, hukuk, ordu, ekonomi gibi konular tartışılır ve padişahın onayı ile kararlar alınır. Divan toplantıları, Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar her gün yapılmış, sonrasında haftada dört güne indirilmiştir. 18. yüzyılda ise Divân-ı Hümâyun idari bir kurum olarak işlevini kaybetmiştir.

Not: Divân-ı Hümâyun, günümüzde Danıştay, Yargıtay, Anayasa Mahkemesi ve Bakanlar Kurulu gibi kurumların görevlerini yerine getirmiştir.

Divan’da alınan kararlar, Osmanlı hukukuna göre kanun sayılırdı.

PADİŞAH, HANEDAN VE KANUNNAME-İ ALİ OSMAN

Osmanlı Devleti’nde ülkenin ve devletin tek sahibi padişahtır. Devletin kurucusu, mülkün sahibi de padişahtır. Padişahın mührünü taşıyan Veziriazam, padişahı temsil ederek devlet yönetiminde geniş yetkilere sahipti.

Osmanlı’da devlet toprakları başlangıçta hanedan üyelerinin ortak malı kabul edilmiştir. Ancak zamanla değişiklik göstererek, Fatih Sultan Mehmet dönemiyle birlikte "Devletin toprakları padişahındır" anlayışı kabul edilmiştir.

Kanunname-i Ali Osman: Fatih Sultan Mehmet döneminde, merkezî otoritenin güçlendirilmesi ve devletin bütünlüğünün korunması amacıyla hazırlanan bu kanun, padişahın kendi kardeşlerini öldürme iznini içeriyordu.

Divan-ı Hümâyun ve Merkezî Otorite

Fatih Sultan Mehmet, divan başkanlığını Veziriazam’a devrederek merkezî otoriteyi güçlendirmiştir. Divân-ı Hümâyun, Fatih’ten itibaren bir karar organı olmaktan ziyade bir danışma kuruluna dönüşmüştür.

Müsadere Sistemi: Fatih Sultan Mehmet döneminde, haksız yollarla servet edinmiş kişilerin mallarına el konulmasına "müsadere" denir. Bu sistem, aristokrat sınıfının oluşmasını engellemeyi amaçlamıştır.

Siyasetnamelerde Padişahların Vasıfları

Siyasetnameler, devrin hükümdarlarına ve devlet ileri gelenlerine yöneticilikle ilgili tavsiyelerde bulunan önemli eserlerdir. Bu eserlerde adalet, dürüstlük, vefakârlık, cesaret ve hikmet gibi erdemler öne çıkar.

Not: Osmanlı'da ilk siyasetname "Kenzü’l-Küberâ ve Mehekkü’l Ulemâ", Şeyhoğlu Mustafa tarafından kaleme alınmıştır. Sultan II. Murad’ın "Nasihat-ı Sultan Murad"ı ise önemli bir nasihatname örneğidir.

Şehzadelerin Eğitimi

Padişahın erkek çocukları olan şehzadeler, doğumlarıyla birlikte devletin dikkatini çekerdi. Şehzadelerin eğitimine büyük önem verilmişti. Şehzadeler, dört yaşında Haremdeki Şehzadegan Mektebi'nde eğitim almaya başlarlardı. Eğitim hayatlarında Kur’an-ı Kerim, tarih, coğrafya, Arapça, Farsça gibi dersler alırlardı.

Sancak Görevi: Şehzadeler, on dört yaşından itibaren sancakbeyi olarak görevlendirilirdi. Bu, devletin o bölgeye verdiği önemin bir göstergesiydi. Şehzadeler, Sancak Divanı’na başkanlık yaparak devlet yönetimini öğrenirlerdi.

Not: 17. yüzyıldan itibaren şehzadeler sarayda eğitim almış ancak bu durum onların tecrübesiz olmalarına yol açmıştır.

---

SORU CEVAP ETKİNLİĞİ

---

1. Oğlunu sancağa göndermeyerek Sancağa çıkma uygulamasını kaldıran Osmanlı padişahı kimdir?
   Cevap: III. Mehmet

2. Osmanlılarda devlet memuru yetiştirilen Ender Rum Mektebi ilk olarak hangi padişah zamanında açılmıştır?
   Cevap: II. Murat

3. Enderun mektebinde kademe bakımından en yüksek olan odaya ne isim verilmiştir?
   Cevap: Has Odası

4. Osmanlılarda padişah ailesinin ve cariyelerin kaldığı bölüme ne isim verilmiştir?
   Cevap: Harem

5. Osmanlılardan Topkapı Sarayı'nın dışında bulunan bölüme ne isim verilmiştir?
   Cevap: Birun

6. Osmanlı Devleti'nde sancaklara gönderilen Şehzadelerin yetiştirilmesinden sorumlu devlet adamlarına ne isim verilmiştir?
   Cevap: Lala

7. Osmanlılarda gayrimüslim çocukların alınıp devlet adamı ve asker olarak yetiştirildiği sisteme ne isim verilmiştir?
   Cevap: Devşirme

8. Divan-ı hümayun'da yargı ve eğitim işlerine bakan görevli kimdir?
   Cevap: Kazasker

9. Sancağa çıkma uygulamasının kaldırılması sonrasında Kafes usulü ile tahta çıkan ilk Osmanlı padişahı kimdir?
   Cevap: I. Ahmet

10. Osmanlılarda Sancağa çıkma usulünün kaldırılmasından sonra hanedanın erkek üyelerinin sarayda yetiştirilmesine ne isim verilmiştir?
    Cevap: Kafes Usulü

11. Osmanlılarda resmi evrakları düzenleyen ve yazışmaları yapan divan-ı Hümayun üyesi kimdir?
    Cevap: Nişancı

12. "Ülke padişah ve oğullarının ortak malıdır." anlayışı Hangi Osmanlı padişahı zamanında kabul edilmiştir?
    Cevap: I. Murat

13. "Ülke padişahın malıdır." anlayışı Hangi Osmanlı padişahı zamanında kabul edilmiştir?
    Cevap: II. Mehmet

14. Osmanlı hanedanının en büyük erkek üyesinin tahta geçmesini amaçlayan Ekber Erşed sistemi hangi padişah zamanında kabul edilmiştir?
    Cevap: I. Ahmet

15. Osmanlı Devleti'nin ilk Sarayı hangi şehirde yaptırılmıştır?
    Cevap: Bursa

16. Osmanlı Devleti'nin başkentini Edirne'ye taşıyarak burada bir saray yaptıran padişah kimdir?
    Cevap: II. Murat

17. Osmanlılarda en uzun süre devletin yönetim merkezi olarak kullanılan Saray hangisidir?
    Cevap: Topkapı Sarayı

18. Gelecek ile ilgili tahminlerde bulunan kişilere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Müneccim

19. Osmanlı Devleti'nde para basılan yere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Darphane

20. Osmanlılarda İstanbul'un belediye işlerini, sarayın ihtiyaçlarını, tamiratını ve bakımını yapan görevlilere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Şehremini

21. Osmanlı Devleti'nde padişahın kıyafetlerinden sorumlu olan görevliye ne isim verilmiştir?
    Cevap: Çuhadar

22. Osmanlı Devleti'nde divan-ı hümayun'da alınan kararlar hangi defterlere kaydedilirdi?
    Cevap: Mühimme

23. Osmanlı Devleti'nde en yüksek yasama yürütme ve yargı organı hangisidir?
    Cevap: Divan-ı Hümayun

24. Osmanlılarda hangi padişahtan itibaren divan-ı Hümayun toplantılarına sadrazam başkanlık etmeye başlamıştır?
    Cevap: II. Mehmet

25. Osmanlı Devleti'nde sadrazamlar hangi unvanla ordunun başında sefere çıkmışlardır?
    Cevap: Serdar-ı Ekrem

26. Osmanlı donanmasının en yüksek dereceli yöneticisi kimdir?
    Cevap: Kaptan-ı Derya

27. Osmanlılarda Divan toplantılarına katılan ve İstanbul'un güvenliğinden sorumlu görevli kimdir?
    Cevap: Yeniçeri Ağası

28. Osmanlı Devleti'nde mali işlerden sorumlu en yüksek rütbeli yönetici kimdir?
    Cevap: Defterdar

29. Osmanlı Devleti'nde Dışişleri Bakanı olarak görev yapan yönetici kimdir?
    Cevap: Reisülküttap

30. Osmanlı Devleti'nde fetva verme yetkisini elinde tutan divan-ı Hümayun üyesi kimdir?
    Cevap: Şeyhülislam

31. Osmanlı Devleti'nde eğitim ve yargı işleri ile ilgilenen divan-ı Hümayun üyesi kimdir?
    Cevap: Kazasker

32. Hangi Osmanlı padişahı zamanında padişahlara gerekirse kardeşlerini öldürebilme yetkisi verilmiştir?
    Cevap: II. Mehmet

33. Düzenleyici nitelikte olan kanunname-i Ali Osman Hangi Osmanlı padişahı zamanında hazırlanmıştır?
    Cevap: II. Mehmet

34. Osmanlılarda ölen devlet adamlarının servetlerine devletin el koymasına ne isim verilmiştir?
    Cevap: Müsadere

35. Osmanlılarda ölen devlet adamlarının servetlerine devletin el koymasına müsadere denilmiştir. Müsadere hangi padişah zamanında kaldırılmıştır?
    Cevap: II. Mahmut

36. Osmanlılardan İstanbul'un Adalet işlerinden sorumlu görevli kimdir?
    Cevap: Taht Kadısı

37. Osmanlı taşra teşkilatında Adalet işlerinden sorumlu görevli kimdir?
    Cevap: Kadi

38. Osmanlı taşra teşkilatında güvenlik işlerinden sorumlu görevli kimdir?
    Cevap: Subaşı

39. Osmanlı taşra teşkilatında eyaletlerin yönetiminden sorumlu görevli kimdir?
    Cevap: Beylerbeyi

40. Osmanlı taşra teşkilatında kazaların yönetiminden sorumlu görevli kimdir?
    Cevap: Kadi

41. Osmanlı Devleti'nde tımar sisteminin uygulandığı eyaletlere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Salyanesiz

42. Osmanlı Devleti'nde Anadolu ve Rumeli dışında kalan ve tımar sisteminin uygulanmadığı eyaletlere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Salyaneli

43. Osmanlı Devleti'nde salyaneli eyaletlerde vergiler hangi sisteme göre toplanmıştır?
    Cevap: İltizam

44. Osmanlı Devleti'nde içişlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı'ya bağlı eyaletleri ne isim verilmiştir?
    Cevap: İmtizalı

45. Osmanlı Devleti'nde Şehzadelerin Saray içinde ilk öğrenimlerini gördükleri okula ne isim verilmiştir?
    Cevap: Şehzadegan

46. Devrin hükümdarlarına ve devletin ileri gelenlerine yol göstermek ve tavsiyelerde bulunmak amacıyla kaleme alınan eserlere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Siyasetname

47. Sancaktan tahta çıkan Son Osmanlı padişahı kimdir?
    Cevap: III. Mehmet

48. Birinci Ahmet zamanında taht kavgalarına önlemek amacıyla uygulamaya konulan sistem hangisidir?
    Cevap: Ekber ve Erşed

49. Osmanlı padişahları için yemek yapılan mutfağa ne isim verilmiştir?
    Cevap: Kuşhane

50. Osmanlı Devleti'nde "Kutsal Emanetler" Topkapı Sarayı'nın hangi bölümünde tutulmuştur?
    Cevap: Enderun

51. Osmanlı Devleti'nde Cami, medrese, kütüphane ve imarethanelerin bir arada bulunduğu yapılar topluluğuna ne isim verilir?
    Cevap: Külliye

52. Osmanlı Devleti'nde değerli eşyaların satıldığı kapalı çarşılara ne isim verilmiştir?
    Cevap: Bedesten

53. Osmanlı Devleti'nde ilmiye sınıfının tayin ve terfi işlerini yerine getiren görevli kimdir?
    Cevap: Kazasker

54. Dünya çapında, Evrensel anlamlarında kullanılan Farsça kökenli sözcük hangisidir?
    Cevap: Cihan-ı Şumul

55. Din kurallarına dayalı yönetim biçimine ne isim verilir?
    Cevap: Teokratik

56. Osmanlı Devleti'nde Medreselerde ders veren hocalara ne isim verilmiştir?
    Cevap: Müderris

57. Osmanlı Devleti'nde padişahın tuğrasını (mühür) taşıyan görevli kimdir?
    Cevap: Nişancı

58. Osmanlı Devleti'ndeki resmi tarih yazıcılarına ne isim verilmiştir?
    Cevap: Vakayinüvis

59. Osmanlılarda ordunun kahramanlıklarını ve zaferlerini anlatan eserlere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Gazavatname

60. Osmanlılardan din büyüklerinin yaşamını ve olağanüstü olayları anlatan eserlere ne isim verilmiştir?
    Cevap: Menakıpname

İlginizi Çekebilecek Yayınlar: