.png)
2025 10.Sınıf Tarih | 7.Ünite Özet | Soru Cevap | Klasik Çağda Osmanlı Toplum Düzeni
7. ÜNİTE: KLASİK ÇAĞDA OSMANLI TOPLUM DÜZENİ
1. Toplumun Harcı: Millet Sistemi
-
Osmanlı toplumu; farklı din, dil ve ırklardan insanlardan oluşmuştur.
-
Din esas alınarak toplum; Müslümanlar (Ümmet-i Muhammed) ve gayrimüslimler (Hristiyan ve Yahudiler) olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
-
Millet sistemi, Osmanlı'nın farklı dinî toplulukları kendi içlerinde yönettiği yapıdır. Her cemaat dinî önderleri aracılığıyla kendi iç işlerini yürütmüştür.
-
Millet sistemi, Fatih Sultan Mehmet döneminde geliştirilmiştir. Bu sayede farklı inançlara sahip gruplar barış içinde yaşamıştır.
2. Fethedilen Yerlerde İslam Kültürünün Etkisi
-
Osmanlı, fethettiği bölgelerde hem Müslümanların hem gayrimüslimlerin huzur içinde yaşamasını sağlamıştır.
-
Gayrimüslimlere; yasa ve vergi yükümlülüklerine uydukları sürece okul, hastane, mahkeme açma hakkı verilmiştir.
-
Türkçe yaygınlaşmış, zamanla bazı gayrimüslimler baskı olmaksızın İslam’a geçmiştir.
-
Fethedilen şehirlerde ana kilise camiye çevrilmiş (Ulu Cami), kadı ve subaşı tayin edilmiştir.
-
Camiler etrafında çarşı, bedesten, arasta ve mahalleler kurulmuştur.
3. Osmanlı Şehirlerinde Yaşam
-
Mahalle halkı; cami, mescit, kahvehane, panayır ve şenliklerde sosyalleşirdi.
-
Düğünler büyük şenliklere dönüşür, bunlar “surname” adıyla kayıt altına alınırdı.
-
Surre Alayı ve Hırka-i Saadet törenleri gibi dini ritüeller halkı bir araya getirirdi.
-
Ramazan eğlenceleri, Hacivat-Karagöz gibi gösterilerle halk eğitilirdi.
-
1554’te ilk kahvehane Tahtakale’de açıldı; bu mekânlar kararların alındığı yerlerdi.
-
Kahvehanelerde edebi, tarihî, dinî kitaplar okunur, halk bilgilendirilirdi.
4. Osmanlı Mutfağı
-
Osmanlı mutfağı, yiyecek çeşitliliği, pişirme teknikleri ve mutfak kültürüyle zengindir.
-
Özel gün yemekleri, mutfak araçları ve geleneksel sunumlar dikkat çeker.
5. Osmanlı’da Kılık Kıyafet
-
Kılık kıyafet; din, çevre, sosyal yapı, gelenek ve kanunlara göre şekillenmiştir.
-
İslamiyet’ten önce Türkler; gömlek, kaftan giyer; başlık olarak börk, kalpak takarlardı.
6. Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Çifthane Sistemi
Arazi Türleri
-
Mirî Arazi: Devlete ait topraklar.
-
Dirlik Sistemi (Tımar Sistemi): Has, zeamet ve tımar olarak üçe ayrılır.
-
Arpalık: Saray adamlarına maaş ek gelir olarak verilir.
-
Paşmaklık: Saray kadınlarına tahsis edilen topraklardır.
-
Yurtluk ve Ocaklık: Yerli beyler ve sadık yerel liderlere verilir.
-
Malikâne: Komutanlara, dervişlere, ahilere verilen fetih topraklarıdır.
-
Mukataa: Geliri doğrudan merkeze giden topraklar; iltizam sistemi uygulanır.
-
-
Mülk Arazi: Kişilere ait topraklar.
-
Öşrî: Müslümanlara ait.
-
Haracî: Gayrimüslimlere ait.
-
Çifthane Sistemi
-
Devlete ait topraklar, bir çift öküzün sürebileceği kadar köylüye kiralanır.
-
Toprak satılamaz, vakfedilemez, devredilemez.
-
Feodal yapının oluşması bu sistemle önlenmiştir.
-
Arazisini 3 yıl boş bırakanlardan çiftbozan resmi alınır.
-
Topraklar tahrir defterleri ile kayıt altına alınır, çift resmi vergisi alınır.
7. Lonca Teşkilatı
-
Osmanlı üretim sisteminin temel taşıdır; Ahilik ve Fütüvvet geleneğinden gelişmiştir.
-
Her meslek dalının başında şeyh, kethüda, yiğitbaşı bulunur.
-
Görevleri: Mesleğe çırak kazandırmak, mal kontrolü, hammadde dağıtımı, dayanışma sağlamak.
-
Devlet, ürün fiyatlarını narh ile belirler. Fiyatlara uymayanlar cezalandırılır.
8. Osmanlı’da Mesleki Eğitim ve Meslek Grupları
-
Mesleki eğitim loncalar ve ustalar aracılığıyla verilirdi.
-
Çocuklar önce çırak, sonra kalfa, en son usta olurdu.
-
“Gedik” belgesi işyeri açma ruhsatıdır.
-
En iyi ustalar esnaf ihtiyarları olarak anılırdı.
Bazı Meslek Grupları ve Görevleri:
| Meslek | Görevi |
|---|---|
| Kazzaz | İpek işleme ve satışı |
| Hallaç | Pamuk/yün kabartma |
| Nalçacı | Ayakkabıya nal çakma |
| Nalbant | Hayvan nallama |
| Muytab | Kıl eşya yapımı |
| Palanduz | Semer dikimi |
| Neccar | Marangoz |
| Bennâ | Bina inşaatı |
| Kahhâl | Göz hekimi |
| Debbâğ | Deri işleme |
| Kebeci | Kalın kumaş, aba yapımı |
| Simkeş | Gümüş işleme |
| Bezzâz | Kumaş üretimi |
| Dülbentçi | İnce pamuklu bez üretimi |
Ticaretin Uğrak Noktaları:
-
Limanlar, hanlar, kapanlar, bedestenler, pazarlar, kervansaraylar.
-
Çarşılar; şehir ekonomisinin kalbidir.
-
Önemli liman kentleri: İstanbul, İzmir, Trabzon, İskenderun, Mersin, Beyrut, Selanik.
9. Osmanlı’da Vakıf Müessesesi
-
Vakıf; İslam dünyasında hayır amaçlı kurulmuş kurumlardır.
-
Eğitim, sağlık, kültür ve sosyal yardımlaşma hizmetleri vakıflar eliyle yürütülmüştür.
-
Osmanlı’da vakıflar devletin sosyal yapısını destekleyen önemli unsurlardandır.
📘 Osmanlı Toplum Düzeni – Soru ve Cevaplar
1. Osmanlı Devleti'nin toplumsal, hukuki, siyasi ve idari yapısı hangi inanç temelli sisteme göre şekillenmiştir?
➡ Millet Sistemi
2. Osmanlı’da Hristiyan ve Musevilerin dini ve milli kültürlerini serbestçe koruyabilmesini sağlayan sistem nedir?
➡ Millet Sistemi
3. Osmanlı’nın Rumeli topraklarında uyguladığı hoşgörü politikasına ne ad verilir?
➡ İstimalet Politikası
4. İstanbul'dan Mekke ve Medine'ye her yıl gönderilen yardımları taşıyan topluluğa ne denir?
➡ Surre Alayı
5. Geliri 100.000 akçeden fazla olan topraklara ne isim verilirdi?
➡ Has Topraklar
6. Geliri 20.000–100.000 akçe arasında olan topraklara ne denilirdi?
➡ Zeamet
7. Konar-göçerlerden hayvan başına alınan vergi nedir?
➡ Ağnam Vergisi
8. Osmanlı’ya sadakatleriyle tanınan Ermenilere verilen unvan nedir?
➡ Millet-i Sadıka
9. Toprağını izinsiz terk eden köylüden alınan vergi nedir?
➡ Çift Bozan Vergisi
10. Lonca Teşkilatı’nın verdiği dükkân açma izni nedir?
➡ Gedik
11. Gayrimüslim erkeklerden askerlikten muafiyet karşılığı alınan vergi nedir?
➡ Cizye
12. Piyasada yeterli mal bulundurulması anlayışı nedir?
➡ İaşecilik
13. Gelirleri artırmak ve giderleri azaltmak amacıyla uygulanan ekonomik politika nedir?
➡ Fiskalizm
14. Müslümanlardan alınan ürün vergisine ne ad verilir?
➡ Öşür
15. Gayrimüslimlerden alınan ürün vergisine ne ad verilir?
➡ Haraç
16. Müslüman çiftçiden alınan toprak vergisine ne ad verilir?
➡ Çift Resmi
17. Gayrimüslim çiftçiden alınan toprak vergisine ne ad verilir?
➡ Çift İspenç
18. Olağanüstü durumlarda halktan alınan vergi nedir?
➡ Avarız
19. Çarşı ve pazardaki fiyatların belirlenmesine ne ad verilir?
➡ Narh
20. Ticaret yollarının güvenliğini sağlayan teşkilatın adı nedir?
➡ Derbent Teşkilatı
21. Ticaret yollarında haberleşmeden sorumlu teşkilatın adı nedir?
➡ Menzil Teşkilatı
22. Tüccarın mallarını taşıma görevini üstlenen teşkilat nedir?
➡ Mekkarî Teşkilatı
🛠️ Meslekler ve Ekonomi
23. Osmanlı’da marangozluk yapan meslek erbabına ne denir?
➡ Neccarlar
24. İpek işleyip satan zanaatkârlara ne denir?
➡ Kazzazlar
25. Yün ve pamuğu kabartan meslek grubunun adı nedir?
➡ Hallaçlar
🌾 Toprak Sistemi
26. Devlete ait, halkın işlediği topraklar hangisidir?
➡ Miri Topraklar
27. Geliri padişah annelerine ve kızlarına ayrılan topraklara ne denir?
➡ Paşmaklık
28. Geliri doğrudan hazineye aktarılan topraklara ne denir?
➡ Mukataa
29. Geliri cami görevlilerine ayrılan tımar topraklarına ne denir?
➡ Mustahfaz
💰 Para ve Ekonomik Uygulamalar
30. Değerli maden azalınca paranın değerinin düşürülmesine ne ad verilir?
➡ Tağşiş
31. Lonca Teşkilatı hangi İslami sistemden esinlenilmiştir?
➡ Ahi Teşkilatı
32. Osmanlı’nın ilk altın parasını bastıran padişah kimdir?
➡ Fatih Sultan Mehmet
33. Basılan ilk kâğıt paraların adı nedir?
➡ Kaime
34. Çarşı pazarı denetleyen görevliye ne denir?
➡ Muhtesip
35. Padişah tarafından konulan vergilerin genel adı nedir?
➡ Örfi Vergi
📚 Ekonomi-Ticaret-Tekstil
36. Anadolu Selçuklularındaki Ahilik, Osmanlı'da ne adla devam etti?
➡ Lonca
37. Orhan Gazi döneminde ipek üretim merkezi olan şehir hangisidir?
➡ Bursa
38. Tiftik (keçi yünü) üretim merkezi olarak bilinen şehir hangisidir?
➡ Ankara
39. Çuha üretim merkezi olarak tanınan şehir hangisidir?
➡ Selanik
40. Anadolu’daki halkın Rumeli’ye yerleştirilmesi politikasına ne denir?
➡ İskân
İlginizi Çekebilecek Yayınlar:
Sizin Görüşünüz Bizim İçin Değerli!