Önemli Kavramlar

1. Rönesans (15. - 16. yüzyıl) +

Rönesans Hareketi: 14. yüzyılda İtalya’da başlayan Rönesans, sanat, edebiyat, bilim ve düşüncede yeniden doğuş anlamına gelir. Bu hareket, antik Yunan ve Roma kültürüne duyulan hayranlık ile bireysel düşünceyi ön plana çıkaran bir akım olarak Avrupa’ya yayıldı. Hümanizm düşüncesiyle insan merkezli bir anlayış gelişti.
Osmanlı’ya Etkisi: Osmanlı İmparatorluğu, Rönesans’ın sanat ve bilimdeki ilerlemelerinden doğrudan etkilenmemiştir. Ancak Avrupa’nın bilimsel ve kültürel olarak ilerlemesi, Osmanlı ile Batı arasındaki farkı açtı ve uzun vadede Osmanlı’nın modernleşme sürecini geciktirdi.
Tarihteki Önemi: Rönesans, Avrupa’da Aydınlanma Çağı’nın temellerini attı ve modern bilim, sanat ve eğitim anlayışının doğmasına yol açtı.

2. Reform Hareketi (1517) +

Reform’un Başlangıcı: Martin Luther, Katolik Kilisesi’nin af belgeleri satışı gibi uygulamalarına tepki göstererek 95 tezini Wittenberg Kilisesi’nin kapısına astı. Bu hareket, Katolik Kilisesi’ne duyulan güveni sarstı ve Protestanlık adı verilen yeni bir mezhebin doğuşuna yol açtı.
Osmanlı’ya Etkisi: Reform hareketi, Avrupa’da Hristiyan birliğini bozarak Osmanlı Devleti’nin lehine bir ortam yarattı. Mezhepler arasındaki çatışmalar, Osmanlı’nın Avrupa’da nüfuz kazanmasına katkıda bulundu.
Tarihteki Önemi: Reform, Avrupa’da din özgürlüğünün gelişmesine katkı sağlayarak seküler devlet anlayışının yayılmasına zemin hazırladı. Ayrıca, modern Avrupa’nın temellerini atan bir dini dönüşüm olarak kabul edilir.

3. Aydınlanma Çağı (17. - 18. yüzyıl) +

Aydınlanma Nedir? Akıl, bilim ve eleştirel düşüncenin ön planda olduğu bu dönem, Avrupa’da skolastik düşünceye karşı geliştirilen entelektüel bir harekettir. Descartes, Voltaire, Rousseau gibi düşünürler bu dönemin öne çıkan isimleridir.
Osmanlı’ya Etkisi: Aydınlanma düşüncesi Osmanlı’ya dolaylı yollardan ve gecikmeli olarak ulaşmıştır. 18. yüzyılda başlayan ıslahat hareketlerinde etkisi görülmeye başlanmıştır.
Tarihteki Önemi: Modern demokrasi, laiklik, insan hakları ve anayasal yönetim anlayışı bu dönemde filizlenmiştir.

4. Coğrafi Keşifler (15. - 16. yüzyıl) +

Keşiflerin Sebepleri: Yeni ticaret yolları bulma isteği, pusulanın geliştirilmesi, Avrupalıların doğuya ulaşma arzusu Coğrafi Keşifleri tetiklemiştir. Kristof Kolomb, Vasco da Gama, Macellan gibi kâşifler bu dönemde önemli roller oynamıştır.
Osmanlı’ya Etkisi: Akdeniz ticaret yollarının önemini kaybetmesi Osmanlı ekonomisini olumsuz etkilemiş, Avrupa’nın deniz ticaretiyle zenginleşmesi Osmanlı karşısında güç kazanmasına yol açmıştır.
Tarihteki Önemi: Yeni kıtalar keşfedilmiş, sömürgecilik başlamış, Avrupa merkezli bir dünya düzeni kurulmuştur.

5. Fransız İhtilali (1789) +

İhtilalin Nedenleri: Mutlak monarşiye duyulan tepki, ekonomik krizler ve Aydınlanma düşüncesi Fransız İhtilali’nin temel sebeplerindendir. "Eşitlik, özgürlük, kardeşlik" ilkeleriyle yola çıkan bu hareket, yalnızca Fransa’yı değil tüm dünyayı etkiledi.
Osmanlı’ya Etkisi: Milliyetçilik akımının yayılması Osmanlı çok uluslu yapısını tehdit etmiş, isyanlara zemin hazırlamıştır. 19. yüzyılda Balkanlarda başlayan milliyetçi hareketler bu etkinin sonucudur.
Tarihteki Önemi: Mutlak monarşilerin sarsılması, anayasal yönetimlerin doğması ve ulus devletlerin yükselişi bu ihtilalin sonuçlarındandır.

6. Sanayi Devrimi (18. yüzyıl sonu) +

Sanayileşmenin Başlangıcı: İlk olarak İngiltere’de ortaya çıkan Sanayi Devrimi, buhar gücüyle çalışan makinelerin üretimde kullanılmasını sağladı. El işçiliğinden fabrikalaşmaya geçiş gerçekleşti.
Osmanlı’ya Etkisi: Osmanlı bu sürece ayak uydurmakta gecikti. Avrupa'nın sanayi malları Osmanlı pazarlarını doldurdu ve yerli üretim zarar gördü. Osmanlı yarı-sömürge ekonomisine sürüklendi.
Tarihteki Önemi: Küresel ölçekte ekonomik, toplumsal ve teknolojik dönüşümlere neden olmuş; sınıf yapısını ve üretim ilişkilerini derinden değiştirmiştir.

7. Hümanizm +

Hümanizm Nedir? Rönesans’ın temel felsefi akımı olan Hümanizm, insanı merkeze alan ve bireyin akıl, duygu ve yaratıcılığına önem veren bir düşünce sistemidir. Antik Yunan ve Roma kültürlerine duyulan hayranlıkla yeniden doğuşu ifade eder.
Osmanlı’ya Etkisi: Hümanizm, Osmanlı’da doğrudan benimsenmemiştir ancak Avrupa ile olan kültürel etkileşimde sanat ve düşünce alanında dolaylı izler bırakmıştır.
Tarihteki Önemi: Modern eğitim, sanat, bilim ve birey hakları kavramlarının gelişmesine zemin hazırlamıştır.

8. Skolastik Düşünce +

Skolastik Nedir? Orta Çağ Avrupa’sında kilise otoritesine dayanan, deney ve gözleme yer vermeyen dogmatik düşünce sistemidir. Bilgi yalnızca dinî kaynaklara dayanır.
Aydınlanma ile Bağlantısı: Aydınlanma ve Rönesans hareketleri, skolastik düşünceye karşı bir başkaldırı niteliği taşır.
Tarihteki Önemi: Yüzyıllar boyunca bilimsel ilerlemenin önünde engel olmuş; ancak yıkılmasıyla Avrupa’da modern bilimin yolu açılmıştır.

9. Merkantilizm +

Merkantilizm Nedir? 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa’da yaygın olan bu ekonomik anlayış, bir devletin gücünü sahip olduğu altın ve gümüş miktarıyla ölçer. İhracat teşvik edilirken ithalat sınırlanır.
Osmanlı’ya Etkisi: Avrupa bu sistemle zenginleşirken, Osmanlı klasik ekonomik yapısını korumuş ve rekabet gücünü kaybetmiştir.
Tarihteki Önemi: Kapitalizmin doğuşuna ve sömürgecilik sisteminin yayılmasına katkı sağlamıştır.

10. Sekülarizm (Laiklik) +

Sekülarizm Nedir? Devlet işlerinin din kurallarından ayrılması gerektiğini savunan düşünce sistemidir. Reform, Aydınlanma ve Fransız İhtilali ile güç kazanmıştır.
Osmanlı’ya Etkisi: Tanzimat ve Islahat Fermanları ile Osmanlı’da sınırlı da olsa laik uygulamalar görülmeye başlamıştır.
Tarihteki Önemi: Modern hukuk sistemlerinin, özgürlükçü devlet anlayışının ve laik eğitim modelinin temelini oluşturmuştur.

11. Sınıf Tarih, 2.Ünite Etkinlikler