.png)
AÇIK UÇLU SORULAR
1. İstanbul’un fethinin Osmanlı Devleti’ni cihan devleti olma yolunda nasıl etkilediğini açıklayınız.
İstanbul’un fethi, Osmanlı’ya hem stratejik hem de sembolik büyük bir üstünlük sağladı. Boğazlar ve İpek Yolu denetimi Osmanlı’ya geçti. Ayrıca Doğu Roma’nın mirasına sahip çıkılarak “İkinci Roma” anlayışı gelişti. Bu fetihle birlikte Osmanlı, hem doğuda hem batıda evrensel bir güç iddiası kazanarak cihan devleti sürecine adım attı.
2. Mohaç Meydan Muharebesi'nin Osmanlı-Avrupa ilişkilerine etkisini açıklayınız.
Mohaç Zaferi (1526) ile Osmanlı, Macaristan üzerinde kontrol kurarak Orta Avrupa’ya açıldı. Bu gelişme Habsburglarla uzun süreli çatışmaların başlamasına neden oldu. Avrupa’da Osmanlı’nın askeri üstünlüğü kabul gördü, psikolojik baskı arttı ve Osmanlı, Avrupa içlerinde kalıcı bir aktör hâline geldi.
3. Osmanlı'nın “Nizam-ı Âlem” anlayışı cihan devleti idealine nasıl hizmet etmiştir?
“Nizam-ı Âlem” anlayışı, Osmanlı’nın dünya düzenini sağlama misyonu taşıdığını ifade eder. Bu ideoloji sayesinde fetihlere dinî ve ahlâkî meşruiyet kazandırıldı. Osmanlı, sadece toprak genişletmekle değil, adalet ve düzen sağlamakla da görevli olduğunu düşünerek evrensel bir imparatorluk iddiasını besledi.
4. Osmanlı yönetiminde sadrazamlık makamının önemini açıklayınız.
Sadrazam, padişahtan sonra gelen en yetkili devlet görevlisidir. Divan-ı Hümayun’u yönetir, savaş ve barış kararlarını uygular, padişahın mutlak vekilidir. Özellikle 17. yüzyılda padişahların yönetimden çekilmesiyle sadrazamlar fiilen devleti yönetir hâle gelmiştir. Bu da yönetimde güç merkezinin değiştiğini gösterir.
5. Tımar sisteminin işleyişi ve Osmanlı ordusuna katkısı hakkında bilgi veriniz.
Tımar sistemi, devlete ait toprağın belirli hizmet karşılığı kişilere tahsis edilmesi esasına dayanır. Bu sistem sayesinde merkezden maaş almadan asker yetiştirilmiş ve taşrada düzen sağlanmıştır. Tımar sahipleri, savaş zamanı asker getirerek Osmanlı ordusuna büyük katkı sağlamıştır.
6. 17. yüzyılda Osmanlı ordusunun bozulma nedenlerini açıklayınız.
Yeniçeri Ocağı’na liyakatsiz ve rüşvetle asker alınması, ulufe maaşlarının düzensiz verilmesi ve savaş disiplininin bozulması orduyu zayıflattı. Tımar sisteminin çökmesiyle eyalet askeri gücü de azaldı. Bu durum Osmanlı'nın savaş gücünü doğrudan etkileyerek askerî başarısızlıkları artırdı.
7. Coğrafî keşiflerin sömürgeciliğin başlangıcına nasıl yol açtığını açıklayınız.
Coğrafî keşifler sayesinde Avrupalılar yeni ticaret yolları, kıtalar ve doğal kaynaklar keşfettiler. Bu durum, Avrupa’nın ekonomik çıkarlarını genişletme ve yeni yerleri denetim altına alma arzusu doğurdu. Keşiflerin ardından sömürgecilik sistemli ve devlet destekli bir yapıya kavuştu.
8. Merkantilizm anlayışı sömürgeci politikaları nasıl etkilemiştir?
Merkantilizm, zenginliğin altın ve gümüş biriktirmekle mümkün olduğuna inanır. Bu anlayış, Avrupalı devletlerin sömürgelerde değerli maden aramasına, hammadde çıkarmasına ve dış ticaret fazlası hedeflemesine neden olmuştur. Sömürgeler bu ekonomik düzenin temel parçası hâline gelmiştir.
9. Sömürgecilik faaliyetlerinin günümüz kültürel yapıları üzerindeki etkilerini değerlendiriniz.
Sömürgecilik, yerli dilleri, dinleri ve yaşam biçimlerini bastırarak Avrupalı kültürleri yaymıştır. Bugün Afrika ülkelerinde Fransızca ve İngilizcenin yaygın olması; Latin Amerika’da İspanyolca konuşulması bu mirasın ürünüdür. Aynı zamanda kültürel asimilasyon ve kimlik kaybı da beraberinde gelmiştir.
10. Celalî İsyanları'nın çıkış nedenlerini açıklayınız.
Tımar sisteminin bozulması, vergilerin artması, kıtlık, enflasyon ve adaletsiz yönetim uygulamaları Anadolu halkını zor durumda bırakmıştır. Bu sosyal ve ekonomik sorunlar, taşrada büyük çaplı ayaklanmalar olan Celalî İsyanlarına neden olmuştur.
11. Yeniçeri isyanlarının Osmanlı yönetimini nasıl etkilediğini değerlendiriniz.
Yeniçeri isyanları, padişahların otoritesini sarsmış ve sarayda hiziplerin güçlenmesine neden olmuştur. II. Osman’ın öldürülmesi, ordu içindeki disiplinsizlik ve siyasi kargaşanın zirve noktasıdır. Bu isyanlar reform girişimlerini de engellemiştir.
12. Abaza Mehmet Paşa İsyanı’nın taşra-merkez ilişkilerine etkisini açıklayınız.
Bu isyan, taşra yöneticilerinin merkezi otoriteye karşı zaman zaman bağımsızlaşma eğiliminde olduğunu göstermiştir. II. Osman’ın öldürülmesine karşı girişilen bu hareket, taşra-memnuniyetsizliğini yansıtır. Devlet isyanı bastırsa da taşrada denetim sorunları artmıştır.
13. Takiyüddin’in bilim tarihindeki yerini ve çalışmalarını değerlendiriniz.
Takiyüddin, 16. yüzyılda İstanbul Gözlemevi’ni kurarak astronomi ve mekanik alanda çalışmalar yaptı. Avrupa’daki çağdaşlarına göre ileri gözlem araçları kullandı. Ancak gözlemevi dinî çevrelerin baskısıyla yıkıldı. Bu da Osmanlı’da bilimsel gelişmenin önündeki engelleri ortaya koyar.
14. Mimar Sinan’ın mimarlık anlayışını ve Osmanlı kültürüne katkısını açıklayınız.
Mimar Sinan, estetik ve mühendisliği birleştirerek klasik Osmanlı mimarisini zirveye taşıdı. Külliye sistemleriyle mimarîyi sosyal hizmetlerle entegre etti. Süleymaniye ve Selimiye gibi eserleri, imparatorluğun gücünü ve sanat anlayışını yansıtan simgelerdir.
15. Osmanlı’da medrese eğitiminin yapısını ve toplumsal etkisini değerlendiriniz.
Medreseler, Osmanlı’nın resmî eğitim kurumlarıydı. Dinî ilimlerin yanı sıra matematik, mantık ve astronomi gibi alanlarda da eğitim verilirdi. Ulema sınıfı burada yetişirdi. Medrese sistemi halkla devlet arasındaki bilgi aktarımını sağlayarak toplumsal düzenin kurulmasında önemli rol oynamıştır.
Sizin Görüşünüz Bizim İçin Değerli!